Zabytki
Fotograficzny spacer po Ślesinie.
Oryginalnym zabytkiem miasta jest łuk triumfalny zwany „Bramą Napoleona” z orłem Księstwa Warszawskiego wzniesiony w roku 1812 przez właściciela miasta – dziedzica z Piotrkowic – Walkanowskiego (Walichnowskiego) herbu Wieruszowa na cześć Fryderyka Augusta. W 1972 roku łuk został zniszczony. Odbudowano go w latach 1976 – 1977. 
Z innych zabytków należy wymienić jeszcze neogotycki kościół p.w. św. Mikołaja i Dobrego Pasterza w Ślesinie rozbudowany w latach 1889-1907 na fundamentach gotyckiej świątyni z 1604 r. z późnobarokowymi obrazami sw. Mikołaja i Walentego w ołtarzach bocznych. Wewnątrz znajduje się zabytek architektoniczny godny obejrzenia – kropielnica kamienna z X wieku.
W centrum rynku usytuowany jest pomnik Świętej Rodziny zbudowany w 1922 roku
przez mieszkańców Ślesina w dowód wdzięczności za odzyskanie niepodległości.
Zniszczony podczas drugiej wojny światowej został odbudowany w 1991 r .
Nie można zapomnieć o sanktuarium maryjnym w Licheniu z Kościołem św. Doroty – to neogotycki kościół z 1854 r. w którym od 29 września 1852 roku do 2 lipca 2006 r. znajdował się cudowny obraz Matki Bożej Licheńskiej, bazyliką i Golgotą.
Bazylika Licheńska to Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski – największa świątynia w Polsce, 7 w Europie, 11 na świecie, ze słynącym z łask cudownym obrazem Matki Bożej Licheńskiej. Licheń w 1458 r. uzyskał prawa miejskie, które utracił – podobnie jak Ślesin – w okresie zaborów.
Na terenie gminy kompania z 17 DP, junaków i 37 robotników zbudowało 7 schronów, które były obsadzone we wrześniu 1939 przez Batalion ON „OPALENICA”, który miał osłaniać odwrót ARMII POZNAŃ. Schrony zlokalizowane są nad brzegiem jezior Mikorzyńskiego i Ślesińskiego oraz kanału Warta – Gopło.
W Biskupiu zlokalizowany jest zespół pałacowy obejmujący pałac murowany z 1905 r. oraz park z połowy XIX wieku, który obecnie jest własnością prywatną.
Natomiast w Piotrkowicach można znaleźć zespół dworski z XIX wieku obejmujący dwór, park o powierzchni 5,7 ha, czworak i spichlerz. To dwór Mielrzyńskich z czwartego ćwierćwiecza XIX w., rozbudowany na początku XX wieku. Obecnie mieści się tam szkoła podstawowa.
W Wąsoszach mieści się kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych z 1863 roku oraz plebania z połowy XIX wieku, w kościele znajduje się pasja z około 1700 roku w głównym ołtarzu i obraz św. Barbary z 1684 roku, który przeniesiono z rozebranego w II połowie XIX w. kościoła św. Barbary, który stał na przeciwległym brzegu jeziora i należał do klasztoru bernardynów z Kazimierza Biskupiego. Jest tu też rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego, pozostałość krucyfiksu z ok. 1750 r; 3 epitafia z XIX w. – Rafała Mierzyńskiego, jego syna i Henryka Mierzyńskiego; monstrancja z XIX w; 9 blach wotywnych pochodzących z XVIII i XIX w. Otynkowany w latach 50-tych XXw., polichromia z lat 70-tych. W XV w. kościół wspomniano jako dawno istniejący. Murowana świątynię wybudowano w końcu XVI w., ale uroczystej konsekracji dokonał sufragan gnieźnieński – ks. bp Jan Gniazdowski 6 grudnia 1662 r. Kościół spłonął w 1849 r. W 1863 r. do ocalałego prezbiterium dobudowano nawę, którą powiększono o jedno przęsło w latach 1865 – 1917. W 1865 r. dobudowano od południa zakrystię, a w 1873 r. od północy kaplicę Najświętszej Marii Panny fundacji Mierzyńskich z Piotrkowic.
W Półwiosku Starym znajduje się cmentarz ewangelicko-augsburski zboru ewangelicko-augsburskiego z 1883 r. Założony został dla dokonania pochówku zmarłej 5 lutego Fanny Hess – rezydentki dworu w Wąsoszach, która dożywotnio zarządzała folwarkiem w Półwiosku Starym. W okresie międzywojennym dokywano tam pochówku okolicznej ludności wyznania ewangelickiego. We wrześniu 1939r. pochowano tutaj załogę zestrzelonego samolotu niemieckiego.
Wykaz ważniejszych zabytków:
Ślesin:
– Układ urbanistyczny: XIV-XIX w.
– Zespół kościoła par. p.w. św. Mikołaja bpa i Dobrego Pasterza
– Cmentarz par. rzym.-kat., ul. Kościelna: pocz. XX w.
– Cmentarz żydowski, ul. Różopole, XIX w.
– Pomnik rozstrzelanych w 1939 r., ul. Różopole,
– Łuk triumfalny (na cześć Napoleona I): mur., 1812; zniszczony 1972, odbudowany 1976-1977.
Większość zabytków pochodzi z okresu pełnego średniowiecza kiedy to król Kazimierz Wielki nadał prawa miejskie biskupom poznańskim, właścicielom miasta i z czasów kiedy to w wyniku zaborów Ślesin stał się własnością dziedziców z Piotrkowic oraz po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. kiedy przywrócono samorząd. Okupacja hitlerowska doprowadziła do zniszczeń pomników, kościołów i ich wyposażenia, ale też wtedy założono park miejski. Po 1945 r. budowano liczne pomniki, od lat 60-tych dzięki marianom zaczęło rosnąć znaczenie Sanktuarium Maryjnego w Licheniu. Jednak to po przełomie w 1989r. i zmianie ustroju zaczęto uświadamiać sobie wagę ochrony zabytków i dokonań kulturalnych naszych przodków dlatego też można znaleźć np. nowe pozycje książkowe o naszej gminie czy wytycza się ścieżki rowerowe wspierające lokalną turystykę.
Układ urbanistyczny Ślesina wywodzi się z czasów lokacji miasta w 1358 r. Zachowała się też małomiasteczkowa zabudowa z murowanymi parterowymi domami, dwutraktowymi z centralnie umieszczoną sienią przelotową, krytymi dwuspadowymi dachami ustawionymi kalenicowo do osi drogi oraz bardziej okazałe piętrowe domy z przełomu XIX w. i XX w. Zachowanymi obiektami przemysłowymi są nieczynne już młyn zbożowy i olejamia. Znaczny rozwój terytorialny jest zauważalny od lat 70-tych XX w. i to wtedy powstały osiedla domków jednorodzinnych.
Licheń Stary:
Źródło: regionwielkopolska.pl
– Pozostałości zespołu folwarcznego, ul. Klasztorna: spichlerz, mur. 2. poł. XIX w.; gorzelnia, mur., 2 poł. XIX w.
– Wiatrak koźlak: drewn., 1 poł. XIX w.
– Cmentarz par. rzym.-kat. XIX
– Pomnik powstańców 1863 r.: kamień, beton, 1967 r.
Biskupie:
– Zespół pałacowy
Ignacewo:
– Pomnik Powstańców 1863 r., kamień, 1918 r., odbud. 1957 r.
Kijowiec
– Dwór: glin.-mur., 2 poł. XIX w., przebud. Ok. 1940 r.
– Relikty megalitowe: neolit
Kolebki:
– Pastorówka: ob. dom nr 1, mur., ok. poł. XIX w., przebud. 1892 r.
Makarowo i Lizawy:
– Cmentarz ewangelicko-augsburski, XIX w.
Mikorzyn:
– Zespół pałacowy
Ostrowąż:
– Kościół par. p.w. Niepokalanego Serca NMP i Św. Jakuba Ap., drewn., 1946-1948
– Cmentarz rzym.-kat., XIX w
Piotrkowice:
– Zespół dworski na który składa się dwór wraz z parkiem i pozostałościami zabudowań gospodarczych.
Dwór należał do właściciela folwarku Władysława Mierzyńskiego, który go wybudował w latach 80-tych XIX w. Podczas II wojny św. majątek przejęli Niemcy, a po wojnie dobra rozparcelowano i od 1948 r. mieści się tam szkoła podstawowa. Dwór jest zbudowany z cegły, otynkowany, oparty na planie wydłużonego prostokąta z piętrową częścią środkową ze skrzydłami. To przykład klasycznej siedziby szlacheckiej usytuowanej między dziedzińcem a parkiemw stylu angielskim.
Pogorzele:
– Cmentarz ewangelicko-augsburski, 2 poł. XIX w.
Półwiosek Stary
– Cmentarz ewangelicko-augsburski, 1883 r.
Różnowa:
– Pomnik powstańców 1863 r
Szyszyńskie Holendry:
– Cmentarz ewangelicko-augsburski, XIX w.
Kolonię osadników niemieckich w Szyszyńskich Holendrach założono w 1764 r. i wtedy też powstał cmentarz.
Sama wieś była znaczącym ośrodkiem, gdyż istniał tu kantorat czynny jeszcze o II wojnie światowej. Najstarszy zachowany nagrobek Juliusa Stewina pochodzi z 1934 r. Na cmentarzu grzebano ewangelików ze Ślesina, Szyszynka i oczywiście z Szyszyńskich Holendrów.
Tokary:
– Pomnik na miejscu pochowania pomordowanych Niemców uciekających przed nadchodzącą armią sowiecką 20 stycznia 1945 r. Większość z nich stanowiła cywilna ludność, byli to koloniści niemieccy z Besarabii. Do połowy lat 90-tych XX w. o miejscu tym świadczył tylko krąg grochodrzewów zasadzonych przez okoliczną ludność.
Wąsosze:
– Zespół kościoła par. p.w. Wszystkich Św.
– Zespół dworski
– Cmentarz par. rzym.-kat., 1 poł. XIX w.
Wierzelin:
– Cmentarz ewangelicko-augsburski, 2 poł. XIX w.
– Kapliczka, mur., 1946 r.
Wygoda:
– Cmentarz ewangelicko-augsburski, 4 ćw. XIX w.
Źródło: dane ze strony www UM w Ślesinie
Źródło: „Ślesin i okolice – szlaki rowerowe”, Wydawnictwo i Bank Geoinformacji w Poznaniu.
Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Ślesin 2003, 2005.