Prowadzona w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat działalność kopalni odkrywkowych spowodowała znaczną degradację środowiska przyrodniczego poprzez fizyczne zajęcie znacznych obszarów. Wywołało to istotne zmiany w charakterze flory i fauny.

Na pozostałych terenach izolowanych przez zwałowiska i odkrywki odnotowano w zdecydowanej większości pogorszenie warunków wilgotnościowych i ograniczenie dyspersji, przez co utraciły one swoje pierwotne funkcje oraz charakteryzujące je florę i faunę.

Intensywna eksploatacja złóż węgla brunatnego spowodowała zachwianie równowagi hydrogeologicznej. Duża część gminy znalazła się w zasięgu leja depresyjnego kopalni a ciąg jezior Gosławskiego – Pątnowskiego – Mikorzyńskiego – Ślesińskiego oraz Licheńskiego znalazł się w systemie chłodzenia zespołu elektrowni.

Jako rekompensatę za ubytki wody w studniach gospodarczych gmina i Kopalnia Węgla brunatnego wybudowała studnie wody pitnej z podwęglowych pokładów wodonośnych oraz sieć wodociągów wiejskich. Cała gmina jest zwodociągowana i w pełni zaspokaja zapotrzebowanie na wodę pitną i cele gospodarcze.

Praktycznie cała gmina znajduje się w zasięgu potencjalnego oddziaływania negatywnych skutków powierzchniowej eksploatacji złóż węgla brunatnego. Ponadto teren gminy jest dobrym przykładem występowania całokształtu procesów charakterystycznych dla krajobrazu rolniczego niżowej części kraju, gdzie uwidaczniają się skutki forsowanych w przeszłości koncepcji w zakresie zagospodarowania przestrzennego oraz struktury agrarne, co w konsekwencji doprowadziło do nadmiernej defragmentacji poszczególnych typów krajobrazów i środowisk.

Kolejnym negatywnym czynnikiem jest rozdrobniona zabudowa jednorodzinna o charakterze zagrodowym oraz zabudowa letniskowa koncentrująca się wzdłuż granic kompleksów leśnych oraz wzdłuż brzegów jezior konińskich. Procesy defragmentacji poszczególnych komponentów lokalnego środowiska przyrodniczego uległy nasileniu w wyniku rozbudowy istniejącej infrastruktury komunikacyjnej, która nie jest wyposażona w urządzenia umożliwiające w miarę swobodne bezpieczne przemieszczanie się zwierząt.

Gmina Ślesin jest dość zróżnicowana pod względem struktury przyrodniczej, a co za tym idzie, także bioróżnorodności. Najwyższą wartość pod tym względem przedstawia centralna część gminy w obrębie rynien glacjalnych wypełnionych wodami jezior, która znalazła odzwierciedlenie we wszystkich wielkoprzestrzennych waloryzacjach przyrody i krajobrazu realizowanych w Polsce w ostatnich 30 latach (ESOCh, ECONET-Polska) uznających ten obszar za korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym. Drugim pod względem zróżnicowania biologicznego obszarem jest wschodnia część gminy obejmująca zwarty kompleks leśny, będący następstwem systematycznego zalesiania najmniej przydatnych rolniczo terenów, co skutkuje występowaniem mozaiki pól i lasów. Pewne znaczenia ma także zwarty kompleks agrocenoz występujący w północno-zachodniej części gminy. Niezbyt urozmaicona lokalna sieć hydrograficzna pełni funkcje korytarzy ekologicznych, rozumianych jako przestrzenne struktury, które umożliwiają rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami o takiej samej lub zbliżonej charakterystyce przyrodniczej.

Najmniej zróżnicowaną pod względem bogactwa przyrodniczego jest zwarta zabudowa miejska Ślesina oraz powierzchnie poeksploatacyjne. Rolę enklaw i refugiów dla rodzimej flory i fauny pełnią na tych obszarach zadrzewienia i zakrzaczenia wprowadzane jako forma rekultywacji terenu i próba ustabilizowania skarp zwałowiska. Mimo stosowania do nasadzeń gatunków drzew i krzewów o różnej proweniencji, miejscami wykształciły się na tych terenach bardzo specyficzne warunki, interesujące z naukowego punktu widzenia. Są one obiektem dalszych badań i obserwacji, które w szczególności dotyczą spontanicznej sukcesji zbiorowisk roślinnych na tych terenach. Same zwałowiska oferują niekiedy dogodne warunki bytowania rodzimej flory i fauny w wyniku pojawiania się niewielkich zbiorników powierzchniowych w miejscach o utrudnionym odpływie wód opadowych.

Te enklawy stanowią bardzo dobre miejsce rozmnażania dla lokalnych populacji płazów i owadów związanych z wodami stojącymi.

Kolejnym istotnym elementem zmieniającym dotychczasowy charakter gminy są modyfikacje ekosystemu jezior konińskich, stanowiących ważną część obiegu chłodzenia wody elektrowni Konin i Pątnów. Specyficzne zmiany w środowisku jezior wywołane m.in. zanieczyszczeniami termicznymi, spowodowały wytworzenie się w ich obrębie unikatowego w skali ogólnoświatowej układu ekologicznego. Układ ten okazał się być bardzo atrakcyjny dla wielu grup wodnych roślin i zwierząt, m.in. dla ptaków wodnych i błotnych jako miejsce odpoczynku w trakcie migracji oraz zimowisko – jedno z najważniejszych w śródlądowej części Polski.

Na obszarze gminy Ślesin wyróżnia kilka stref zróżnicowanej polityki przestrzennej:
* strefę rolno-leśną z wielofunkcyjnym rozwojem wsi,
* strefę leśno-rekreacyjną z rolnictwem ekologicznym,
* strefę przyspieszonego rozwoju społecznego i gospodarczego,
* strefę Konińsko-Tureckiego Zagłębia Węglowego.

Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Ślesin 2003, 2005.

745 razy przeczytano